Spanje is een fantastisch land om te wonen. Niet alleen het fijne klimaat, ook de cultuur is een reden waarom veel buitenlanders hier graag wonen. Lange lekkere lunches, siestas, de vrolijkheid. Belgen en Nederlanders voelen zich hier thuis. Als het leven afgelopen is, zijn er echter Spaanse tradities die niet zo bij ons passen. We zijn nu eenmaal gewend om op een andere manier afscheid te nemen van onze dierbaren. En die vrijheid heb je hier ook, er mogen uitzonderingen gemaakt worden op de tradities. Ann Berkelaar-Kooijman verzorgt uitvaarten, zoals Nederlandse mensen dat zélf willen.
“Ik denk dat iedereen wel weet hoe belangrijk het is om goed afscheid te nemen van iemand. Op een manier die bij de overledene en de nabestaanden past. Daarom ervaren wij de uitvaarten in Spanje als bijna schokkend. Binnen 24 uur wordt iemand, na een korte dienst door een pastoor, in een muur bijgezet of gecremeerd en gaat iedereen weer naar huis” vertelt Ann.
21e eeuw
Er zit een bepaalde logica achter de Spaanse traditie om iemand binnen een dag te begraven of te cremeren, het is hier een groot deel van het jaar tamelijk warm. In sommige deelstaten staat nog steeds een termijn van 24 of 48 uur in de wet. Maar er mogen uitzonderingen gemaakt worden. Met de moderne koelsystemen kan het lichaam van de overledene langer geconserveerd worden en is er dus alle tijd om familie en vrienden te laten overkomen en een uitvaart naar eigen wens te organiseren.
Ann Berkelaar-Kooijman was in Nederland uitvaartbegeleider en toen een vriend van haar hier in Spanje overleed, organiseerde zij het afscheid. “Het was een stijlvolle bijeenkomst, precies zoals hij was. Dat was voor veel van de aanwezigen een ‘eye-opener’, ze wisten niet dat het kon hier. Daarna werd ik vaker gevraagd en besloot daarom hier officieel als uitvaartbegeleider aan de slag te gaan.”
Vreemde praktijken
Ann heeft in Nederland haar opleiding gevolgd en weet dan ook precies wat er allemaal komt kijken bij een uitvaart. Een uitvaart in Spanje is echter wel wat anders dan in Nederland. Dat begint al direct na het overlijden. “In Nederland zijn er uitvaartondernemers die naar mijn mening echt ver gaan om de kosten zo ver mogelijk op te drijven. Maar hier lijkt het wel het Wilde Westen. Ziekenhuizen krijgen commissies van de uitvaartbedrijven, dus echt letterlijk voor je het weet is de overledene al meegenomen door hen en dan heb je eigenlijk geen andere keuze dan met dát bedrijf in zee te gaan. Nabestaanden hebben op dat soort momenten natuurlijk niet de kracht om overal tegenin te gaan. En dan hou je een rotgevoel over, daar kun je nog jaren last van hebben” aldus Ann.
Kisten zonder frutsels
Dat wetende, is ze op zoek gegaan naar een uitvaartondernemer die begrijpt dat iedere cultuur haar eigen tradities heeft. Ze kwam uit bij Grupo Sur. “Laten we er geen doekjes om winden, de uitvaartbranche doet niets uit liefdadigheid, het is een commerciële onderneming. De manier van werken van Grupo Sur vind ik prettig, we begrijpen elkaar. Zo heb ik hen ervan kunnen overtuigen kisten uit Nederland te gebruiken. Die zijn groter en hebben ook geen religieuze afbeeldingen in het hout gesneden.”
Maar waarom???
De dood is niet het meest geliefde gespreksonderwerp van mensen, laat staan dat ze er al te veel over willen nadenken. Wat bezielt iemand om de dood als middelpunt van haar werk van te maken?
“Sowieso zie ik niet de dood als het centrum van mijn werk, het klinkt waarschijnlijk als een cliché maar voor mij staat het leven centraal. Het leven van de overledene, het leven dat de nabestaanden weer opbouwen met het fysieke gemis van een geliefde en het leven in zijn algemeenheid, de dood maakt daar deel van uit. Natuurlijk is er verdriet, maar er zijn ook zoveel mooie momenten in die dagen. Je ziet mensen eigenlijk in hun meest pure staat, er is liefde en begrip voor elkaar, er wordt samen gehuild en ook zeker samen gelachen. Ik voel me altijd een soort van vereerd dat ik daar iets van mag meemaken. Mijn taak in het geheel is het wegnemen van de praktische zorgen en het luisteren naar de kleine details in hun verhalen waardoor de uitvaart de vorm krijgt die bij hén past” aldus Ann.
Strand, olijfbomen of Nederland
Je hoeft hier dus niet binnen 24 uur begraven te worden, maar er zijn nog meer dingen die je helemaal zelf kunt bepalen. “Je kunt bijvoorbeeld een afscheidsbijeenkomst, zonder de kist welteverstaan, op het strand organiseren of op de favoriete golfbaan van iemand. In de provincie Málaga zijn verschillende locaties om te begraven of cremeren. In Álora bijvoorbeeld ligt de begraafplaats met crematorium midden tussen de olijfboomgaarden, en in Marbella zijn twee begraafplaatsen met een mooie, neutrale, ruimte om samen te komen, de keuze is aan de nabestaanden. Ik zorg er vervolgens voor dat alles perfect geregeld is, van de geluidsinstallatie of een live-streaming van de bijeenkomst, zodat familie of vrienden die toch niet aanwezig kunnen zijn online kunnen meekijken van uit Nederland tot de afhandeling van al het papierwerk. En als iemand in België of Nederland begraven of gecremeerd wil worden regel ik het vervoer en kan ik ook daar de uitvaart verzorgen. Nogmaals, het draait om de wensen van de overledene en de nabestaanden. Deze eerste stap in het rouwproces moet bij hén passen.”
Dit artikel verscheen in mei 2024 in ESpecial Life Magazine